Co to jest integracja sensoryczna ?
Wszystkie informacje odbierane ze świata zewnętrznego docierają do nas poprzez zmysły, a układ nerwowy reaguje na bodźce płynące ze wzroku, słuchu, węchu, dotyku oraz równowagi. Mózg stosownie interpretuje bodźce, a następnie pozwala nam na nie odpowiedzieć poprzez adekwatną reakcję ciała. Zaburzenie któregokolwiek ze zmysłów wywołuje u dziecka nieodpowiednie reakcje na określone sytuacje, w których się znajduje. Termin integracja sensoryczna określa prawidłową organizację wrażeń sensorycznych (bodźców) napływających przez receptory.
Jak rozpoznać zaburzenia SI ?
Istnieją pewne objawy nieprawidłowości w funkcjonowaniu dziecka, na które rodzice (opiekunowie) dziecka czy nauczyciele powinni zwrócić uwagę. Pojedynczy objaw nie jest wskazaniem do diagnozy SI. Jednak już kilka, a tym bardziej kilkanaście z nich jest powodem do przeprowadzenia pełnej diagnozy procesów integracji sensorycznej dziecka, które ma:
◊ kłopoty z zaśnięciem, jest niespokojne, płaczliwe,
◊ opóźnienia i zaburzenia rozwoju mowy,
◊ obciążony wywiad okołoporodowy (ciąże wysokiego ryzyka, wcześniactwo, pobyty na OIOM-ie noworodkowym, powikłania okołoporodowe),
◊ trudności z czytaniem, pisaniem, liczeniem - trudności z rozpoznawaniem liter, cyfr, mylenie, odwracanie liter, pismo lustrzane, przekręcanie sylab, wyrazów, czytanie od końca wyrazów,
◊ nieprawidłowy chwyt kredki, długopisu, kłopoty z cięciem nożyczkami, rysowaniem po śladzie, kalkowaniem,
◊ trudności z utrzymaniem głowy (podczas dłuższego siedzenia) w pozycji pionowej, podpiera ją ręką, kładzie się na stoliku,
◊ często kłopoty ze wskazaniem części ciała, myli stronę prawą i lewą,
◊ trudności z samodzielnym żuciem i przełykaniem pokarmów, wybiera dania papkowate, z samodzielnym piciem,
◊ słabą równowagę: potyka się i upada częściej niż rówieśnicy, prawie zawsze jakiś siniak czy zadrapanie, gdyż potyka się i przewraca częściej niż rówieśnicy,
◊ wiele czynności samoobsługowych wykonuje z trudem, powoli, niezdarnie; do końca ich nie potrafi opanować. Ma kłopoty z: samodzielnym korzystaniu z WC czy kąpielą w łazience, ubieraniem się, zwłaszcza zapinaniem guzików, sznurowaniem butów,
◊ nadmierną ruchliwość - nie może usiedzieć czy ustać w jednym miejscu,
◊ utrudnioną orientację w otoczeniu - dziecko czuje się zagubione, potrzebuje sporo czasu by zapamiętać otoczenie,
◊ zaburzenia napięcia mięśniowego - wzmożone lub obniżone np. szybka męczliwość podczas pisania,
◊ lęk przed upadkiem lub wysokością - wchodząc po schodach lub schodząc częściej niż inne dzieci trzyma się poręczy, niepewnie stawia nogi,
◊ obniżone zainteresowanie aktywnością ruchową, niechęć do karuzeli i huśtawek na placu zabaw, dziecko nie lubi podskakiwać, wykonywać fikołków Okazuje zdenerwowanie przed np. wejściem na wysoką drabinkę,
◊ niewspółmierną reakcję (np. krzyk, płacz) do siły bodźca na nagłe dotknięcie albo lekkie popchnięcie z tyłu,
◊ problemy z siadaniem na krześle lub poprawiając na nim swoją pozycję zdarza się, że spada, ma niezgrabne ruchy - zbyt zamaszyste, dziwaczne albo często chodzi na palcach,
◊ problemy z rzucaniem i łapaniem piłki,
◊ skłonności do szybkiego męczenia się, sprawia wrażenie słabego dziecka,
◊ problemy z uczeniem się nowych aktywności ruchowych (pływanie, jazda na rowerze), podczas gimnastyki lub rytmiki kłopoty z dotrzymaniem kroku rówieśnikom - wielu ćwiczeń nie jest w stanie wykonać,
◊ słabe wyczucie odległości np. często staje zbyt blisko innych ludzi czy przedmiotów, nieświadomie wchodzi lub wpada na meble, ściany czy inne osoby, dziecku często przytrafiają się nieumyślne sytuacje np. rozlewanie soku, zrzucanie przedmiotów z ławki, rozsypywanie cukru,
◊ zaburzoną orientację - podczas gier zespołowych zdarza się, że biegnie w innym kierunku niż jego drużyna, w inną stronę niż piłka, którą ma złapać,
◊ problemy z koncentracją uwagi - trudności w skupieniu uwagi nad zadaniem, z wysłuchaniem polecenia. Trudności z współpracą z dorosłym lub współdziałania z innymi dziećmi,
◊ problemy emocjonalne - często się obraża, jest uparte, reaguje agresywnie albo w kontaktach z innymi ludźmi dziecko zamyka się w sobie, jest nieśmiałe i wycofywane z kontaktu,
◊ niską samoocenę i nie wierzy we własne siły i możliwości,
◊ nadwrażliwość na bodźce zmysłowe np. gwałtownie reaguje i długo narzeka nawet na drobne urazy, często mruży oczy; zatyka uszy z powodu hałasu czy określonego dźwięku; dziecko zwraca szczególną uwagę na zapachy, które wywołują jego niepokój a czasem zdecydowaną dezaprobatę; unikanie zabaw plasteliną, malowania palcami, unikanie dotykania niektórych faktur i substancji (np. kleju, piasku); trudności z tolerancją na czesanie, mycie głowy, podczas mycia zębów miewa odruch wymiotny,
◊ podwrażliwość na bodźce zmysłowe np. dziecko lubi kręcić się intensywnie i bardzo długo na karuzeli; może celowo uderzać się przedmiotami lub wpadać na ścianę, pocierać dłonie czy inne części ciała rzeczami o chropowatej fakturze, może uparcie obwąchiwać wybrane przedmioty, poszukiwać takich wrażeń jak np. wpatrywanie się w światło lampy sufitowej czy latarki; dziecko lubi smakować nietypowe czy niejadalne rzeczy, może też ignorować ból np. w takich sytuacjach jak dotykanie gorących przedmiotów.
Terapia integracji sensorycznej (SI)
◊ Terapia SI polega na rozwijaniu lub poprawie jakości przesyłania i organizacji informacji odbieranych przez zmysły. Terapia integracji sensorycznej jest dla dziecka ciekawą zabawą ruchową. Odbywa się w profesjonalnie wyposażonej sali z dostępem do atrakcyjnych dla dziecka urządzeń, takich jak: trampolina, huśtawki, hamaki, piłki oraz wiele innych.
◊ Celem terapii SI jest poprawa funkconowania centralnego układu nerwowego dziecka, co wpływa na zmianę jego zachowania w sferze motorycznej (kształtuje prawidłowe napięcie mięśniowe i koordynację ruchową), emocjonalnej oraz poprawia umiejętności językowe i poznawcze, a przede wszystkim wpływa na lepszą efektywność uczenia się przez dziecko.
◊ Głównym zadaniem jest dostarczenie dziecku, podczas jego aktywności ruchowej, kontrolowanej i kierowanej przez terapeutę ilości bodźców sensorycznych, wywołujących w konsekwencji poprawę integracji bodźców docierających do dziecka z otoczenia, jak i jego ciała.
◊ Czas trwania terapii i intensywność sesji zależy od stopnia nasilenia zaburzeń procesów integracji sensorycznej oraz tempa postępów dziecka.